0
DOÐRU İLAÇ KULLANIMI
İlaçlar, günlük hayatta hepimizin sıkça tükettiği, sağlığımızı korumada ve ciddi hastalıkların tedavisinde vazgeçilmez yere sahip ürünlerdir. Ancak, ilaçlar doğru bir şekilde kullanılmazsa kendi başlarına sağlığımız için önemli bir tehdit oluşturabilirler. İlaç kullanımının yanlışlığına bağlı hastalıklar ve ölümler sağlık sistemi gelişmiş ülkelerde bile önemli bir sorundur. Unutulmamalıdır ki, dikkatli davranılmazsa ilaç tedavisinden yarar beklenirken zarar görülebilir. İlaçların yeterli miktarda veya sürede alınmaması tedavide yetersizliğe yol açarken, gereğinden fazla tedavi zehirlenmelere neden olmaktadır.
Doğru ilaç kullanımı basitçe şöyle tanımlanabilir: Kişinin, gereksinim duyduğu ilacı (doğru ilaç), kendisi için gereken miktarda (doğru doz), yeterli süre devam ederek (doğru süre), kendisi ve toplum için en düşük maliyeti (doğru maliyet) getirecek şekilde kullanmasıdır. Aşağıdaki 10 kural ilaç kullanımında yukarıdaki doğru kriterlerini sağlamanıza ve böylelikle sağlığınızı korumanıza yardımcı olmak üzere hazırlanmıştır. Bu kuralları zaman zaman hatırlamak ilaç kullanımı sırasında hataya düşülmesini önleyebilir.
1. Kural: İlaçları yalnızca doktorunuzun gerekli görmesi durumunda ve reçeteli olarak kullanınız.
İlaçların doktor bilgisi dahilinde ve izlemi altında kullanılması çok önemlidir. Doktorunuz, reçeteye kullanmanız gereken ilacın adını yazmakla kalmaz, hangi doz şeklinin (tablet, ampul, şurup, v.b.) kullanılacağını, gereken miktarı ve kullanım tarifini de belirtir. Bu bilgilerin eksik olması bazı durumlarda tedavinin yetersiz kalmasına veya zehirlenmelere yol açabilir. İlaçların birçoğu, yasak olmasına rağmen, eczanelerden reçetesiz alınabilmektedir. Bu yanlış uygulamada aslında tehlikeye atılanın kendi sağlığımız olduğu unutulmamalıdır.
2. Kural: Doktorunuza muayeneye giderken kullandığınız tüm ilaçları ve önceki tedavi bilgilerinizi yanınızda bulundurunuz.
Doktorunuz sizi muayene etmeden önce son bir ay içinde kullandınız tüm ilaçları bilmelidir. Bunun yanısıra, eczane dışındaki yerlerden (aktar, v.b.) reçetesiz olarak alınabilen bitkisel kökenli maddeler kullanıyorsanız bunları da doktorunuza mutlaka gösteriniz. Bu bilgilere olmadan yazılacak bir reçete, ilaçlar arasında yaşamınızı tehdit edebilecek etkileşmelere yol açabilir. Doktorunuzdaki dosyada bulunmayan tedavi bilgilerini de mutlaka yanınızda bulundurunuz.
3. Kural: Doktorunuzun bilgisi olmadan ikinci bir ilaca başlamayınız.
En sakıncalı tutumlardan biri de doktora danışmadan, kulaktan duyma bilgilerle önerilen ilacı değiştirmek veya alınan ilacın üzerine ek bir ilaca başlamaktır. Aynı anda kullanılan iki ilacın birbirinin etkisini değiştirmesine sıkça rastlanır. Bazı ilaçlar kesinlikle birlikte kullanılmamalıdır ve bunun bilgisini size en iyi sağlayacak kişi de doktorunuzdur.
4. Kural: İlaç tedavisinin doğruluğunu sağlamak, doktorunuzdan daha çok sizin sorumluluğunuzdur.
Bu kural hiçbir zaman akıldan çıkarılmaması gereken en önemli maddelerden biridir. Reçeteyi yazan kişi doktorunuz olsa da ilacın kullanımının doğru olmasını sağlamak sizin elinizdedir. İlaçları doktorunuzun size anlattığı kullanım şekline tümüyle uyarak kullanmalısınız. Aksi halde, tedavinin yetersiz olmasına veya yan etkilerin gelişimine neden olunabilir.
5. Kural: Önceki tedavilerinizde yaşamış olduğunuz yan etkileri doktorunuza iletiniz.
Tarihi ne kadar eski olursa olsun herhangi bir tedavi sırasında bir yan etki gelişmiş ise bunu doktorunuzla paylaşmanız çok önemlidir. Bazı yan etkiler, kimyasal yapısı benzer olan ilaçların kullanımı ile tekrarlayabilir. Örneğin, bir ilaca karşı daha önce alerjik bir reaksiyon geliştirmişseniz, tamamen farklı bir hastalık nedeniyle kullanmanız gereken benzer yapılı bir ilacı kullanırken aynı duyarlılık yineleyebilir.
6. Kural: İlaç tedavisine başladıktan sonra gelişen yeni bir yakınmanızın ilaca bağlı olabileceğini daima aklınızda bulundurunuz.
İlaçlar doktor önerilerine tam uyarak kullanılğında bile bazı kimselerde tedavi başlangıcında öngörülemeyen yan etkiler ortaya çıkabilir. İlacı kullanırken yeni bir yakınmanız (örneğin döküntü, bulantı, kusma, nefes darlığı, hareket ve dikkat bozuklukları gibi) ortaya çıkarsa kendi sağlığınız için bunu derhal doktorunuza bildiriniz.
7. Kural: İlaç kullanımına gereksiz yere devam etmeyiniz.
İlaçların bir kısmı sadece kısa bir zaman süresi için önerilir. Gerekli sürenin veya miktarın üzerine çıkıldığında yan etkilerin ortaya çıkma riski artar. Örneğin, ağrı kesiciler gibi masum görünen ilaçlar bile gereksiz olarak yıllar boyunca kullanılırsa mide ve böbrek hasarına yol açabilir. Bu nedenle, reçete edilen bir ilacı hala kullanmanız gerekip gerekmediğini zaman zaman doktorunuza danışmalısınız. İlaç kullanımını bırakırken bu işlemin zaman içinde, yavaş yavaş doz azaltarak yapılması da birçok ilaç için önemlidir. İlaç alımı ani kesilirse vücudunuz ilaç yokluğuna aşırı tepki verebilir.
8. Kural: Aldığınız ilaçlar hakkında birlikte yaşadığınız birkaç yakınınızı haberdar ediniz.
Kullandığınız ilaçlar hakkında eşiniz, çocuklarınız veya birkaç yakın arkadaşınızı bilgilendirmeniz önemlidir. İlaca bağlı olan veya olmayan bir bilinç kaybı gelişirse, müdahale eden sağlık personeline kullandığınız ilaçların neler olduğunu bildirebilecek bir kişinin bulunması çok yardımcı olacaktır. Ayrıca, ileri yaşta olan hastaların çevrelerinde ilaçlarını düzenli almalarını hatırlatacak bir yardımcı olması tedavi etkinliğini sağlamak için çoğu zaman gereklidir.
9. Kural: Eski ilaçlarınızı evden uzaklaştırınız.
Geçmişte kullandığınız ilaçları bir kez daha gerek olur düşüncesiyle evde bulundurmayınız. Birçok ilaç uzun yıllar içinde kutusu açılmasa da etkisini kaybeder ve bozulur; saklama koşulları uygun değilse içinde küf ve diğer mikroplar üreyebilir. Artan ilaçların bozulduktan sonra çöpe atılması ülkemiz adına da maddi bir kayıptır. Tedaviniz sonlandığında kalan ilaçları doktorunuza veya yakın bir sağlık merkezine teslim ederek maddi olanaksızlık nedeniyle ilaç alamayan kimselere yardım edebilirsiniz. Kesinlikle artan ilaçları yakınmaları size benziyor diye düşünerek yakınlarınıza veya komşularınıza vermeyiniz. Şikayetler benzer olsa da altta yatan hastalık tamamen farklı olabilir. Ayrıca, ilaçlarınızı yanlışlıkla veya bilmeden kullanabilecek kimselerin (özellikle çocuklar ve yaşlılar) ulaşamayacağı güvenli bir yerde saklayınız.
10. Kural: İlaçları kullanırken ilaç-dışı tedavilere de önem veriniz.
İlaçlar birçok hastalığın tedavisinde oldukça başarılı olabilse de, çoğu kez tek başlarına istenen etkilinliği sağlayamazlar. Örneğin, hipertansiyon ve şeker hastalığının tedavisinde ilaç kullanımının yanısıra egzersiz ve diyet düzenlemesi vazgeçilmez yere sahiptir. Bacaklarında varikozu olan hastaların varikoz çorabını devamlı giymeleri ilaç tedavisinden daha etkili olabilir. İlaç tedavisinin yanısıra önerilen yaşam tarzı değişikliklerine uymak tedavi başarısını artırmak adına önemlidir.
